Onderzoek naar rol weeskind in literatuur; tentoonstelling ‘Het wemelt van de wezen – in verhalen, boeken en films’
CULEMBORG | Voor de tentoonstelling ‘Het wemelt van de wezen‘ in het Elisabeth Weeshuis Museum deed cultuurhistoricus Lucienne Bartels onderzoek naar de rol van het weeskind in verhalen, boeken en films. In Nederland onontgonnen terrein, zo ontdekte ze. Voor de totstandkoming van de expositie werkte het museum nauw samen met Bibliotheek Rivierenland.
Onderzoekers in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten verdiepten zich al in het onderwerp met vragen als: In welke verhalen worden ‘fictional orphans’ gebruikt? En wat is het verband met de historische context waarin de verhalen zijn ontstaan? Hoe komt het dat ze vaak immens populair zijn? Zo is de stripheld Superman (1938) in verband gebracht met de slechte economische situatie in de VS en de uitzichtloze situatie van talloze werklozen.
Innovatie
Bartels legde voor het eerst een verband tussen een aantal Nederlandse klassiekers en de Angelsaksische onderzoeksresultaten. Zo bleek bijvoorbeeld hoezeer de plot van onze ‘Kruimeltje’ schatplichtig is aan ‘Oliver Twist’ en ‘Alleen op de wereld’. Ook schetst zij hoe het karakter van het weeskind zich door de eeuwen heen ontwikkelt, te beginnen bij heldhaftige wezen uit mythen en legenden en sprookjeswezen als Assepoester en Sneeuwwitje en te eindigen bij de moderne heldhaftige wees Harry Potter, een multimediahit van ongekende omvang. Daartussen de doldwaze halfwees Pippi Langkous, die sinds haar ontstaan in 1945 niet meer is weg te denken uit de jeugdliteratuur.
Breed publiek
De bevindingen van Bartels zijn verwerkt in een voor zowel volwassenen als kinderen aansprekende tentoonstelling. De oudere bezoeker haalt herinneringen op aan boeken uit zijn jeugd en ontdekt waarom de wees, vondeling of halfwees zo mateloos populair is onder schrijvers. De jongere bezoeker kan heerlijk aan de slag met een werkblad, speelt ‘Wie is het?’ met wezen op het spelbord of kruipt in de huid van Pippi en tilt haar paard op. Verkleden als Harry Potter of als wees uit het Elisabeth Weeshuis kan ook.
Samenwerking
In de bibliotheken in Rivierenland vinden bibliotheekleden een speciale leestafel met een ruime sortering aan boeken met een (half)wees in de hoofdrol. Ook in de communicatie rond de tentoonstelling werken museum en bibliotheek samen. Met een mooie boekenlegger promoot de bibliotheek de tentoonstelling en bibliotheekleden krijgen korting op de entree. Verder neemt de bibliotheek het onderwerp mee in lezingen (Lampje, Annet Schaap) en in de lessen voor de Brede School Culemborg. Zo staat gedurende het eerste blok van 6 weken in sept/okt de wees in jeugdboeken centraal, hetgeen aansluit bij de tentoonstelling in het museum. De les wordt gegeven in de tentoonstelling, omdat daar de boeken en een prettige leeshoek aanwezig zijn. Verder werkt het museum samen met de plaatselijke boekhandel en met het plaatselijke theater voor filmvoorstellingen.
Vrijwilligers
De vrijwilligers van het museum hielpen mee met de opbouw van de expositie en zorgen ervoor dat de openstelling is gegarandeerd. Ook nemen zij de expositie mee in de rondleidingen.